Γονεϊκοί Τύποι και Συμπεριφορές Θυματοποίησης και Εκφοβισμού

Μοιραστείτε το άρθρο:

Γράφει η Δέσποινα Αντωνίου.

Αν αναλογιστούμε ότι το κάθε άτομο είναι διαφορετικό, θα διαπιστώσουμε πως και κάθε οικογένεια αντίστοιχα είναι εξίσου διαφορετική. Οι γονείς στην προσπάθεια τους να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους με το καλύτερο δυνατό τρόπο, υιοθετούν συγκεκριμένες συμπεριφορές. Χρησιμοποιούν τις δικές τους πεποιθήσεις για τις μεθόδους ανατροφής των παιδιών τους , ανάλογα με την κατάσταση , το παιδί , τη συμπεριφορά του παιδιού τη δεδομένη στιγμή και φυσικά το πολιτισμικό πλαίσιο. Ο ρόλος της οικογένειας είναι να προστατεύσει και παράλληλα να προετοιμάσει με τον κατάλληλο τρόπο το παιδί, ώστε όταν ενηλικιωθεί , να ενσωματωθεί στην ανθρώπινη κοινωνία ως ισότιμο και αξιόλογο μέλος της. Σκοπός της οικογένειας είναι να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για μια ομαλή σωματική , ψυχική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Σημαντικές διαστάσεις είναι ο γονεϊκός έλεγχος και η συναισθηματική ζεστασιά. Ο γονεϊκός έλεγχος αναφέρεται στο πόσο περιοριστικοί είναι οι γονείς.

Στη σύγχρονη βιβλιογραφία αναφέρεται το μοντέλο της Baumrind (1971,1978,1989,1991) σύμφωνα με το οποίο εντοπίζονται τρεις τύποι γονέων: οι υποστηρικτικοί , οι αυταρχικοί και οι επιτρεπτικοί γονείς. Για να δοθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα συμπεριλαμβάνεται και ο αδιάφορος τύπος γονεικότητας ( Maccoby & Martin, 1983). Το μοντέλο αυτό αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο οι γονείς διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους ως προς το βαθμό στοργής , ελέγχου , ανταπόκρισης και απαιτητικότητας που επιδεικνύουν στη συμπεριφορά απέναντι σε εκείνα( Μαριδάκη- Κασσωτάκη , 2009).

Σ’ αυτήν την περίπτωση τυπολογίας, οι γονείς δίνουν έμφαση στην υπακοή , στο σεβασμό απέναντι στην εξουσία και την τάξη και επιβάλλουν με κάθε τρόπο αυστηρά πρότυπα και κανόνες. Είναι καταπιεστικοί και περιορίζουν την αυτονομία του παιδιού τους και τα ενθαρρύνουν ελάχιστα. Δεν ερμηνεύουν με λογική τις απαιτήσεις τους, παρ ’όλα αυτά απαιτούν το σεβασμό στην υπακοή και την πειθαρχία. Επίσης ασκούν σωματική τιμωρία και λεκτική βία και παράλληλα αποδίδουν υλικές ή λεκτικές ανταμοιβές στα παιδιά τους, όταν εκείνα πετυχαίνουν μηδαμινά στις απαιτήσεις των γονέων τους.

Σε έρευνα που διεξήχθη, σύμφωνα με τους Maccoby & Martin (1983) οι αυταρχικοί γονείς έχουν υψηλές αποκρίσεις σε μετρήσεις που αφορούσαν τον έλεγχο των παιδιών τους και τις απαιτήσεις που έχουν προς αυτά . Αντιθέτως κατείχαν χαμηλό σκορ σε βαθμό στοργής απέναντι τους αλλά και στο βαθμό επικοινωνίας με τα παιδιά. Τα παιδιά αυτής της γονεϊκής τυπολογίας είναι συνήθως ευγενικά αντ’ αυτού δεν αναπτύσσουν ανάλογες συμπεριφορές αντίδρασης σε συγκεκριμένες κοινωνικές διαδράσεις.

Έτι, οι επιτρεπτικοί γονείς δεν επιβάλλουν κανένα έλεγχο στα παιδιά τους και παρουσιάζουν μια ανεκτικότητα ως προς τις συμπεριφορές των παιδιών, ακόμη και όταν εκείνα παρεκκλίνουν από τις απαιτούμενες συμπεριφορές. Επιπροσθέτως δε θέτουν σαφή όρια στα παιδιά τους και σπάνια χρησιμοποιούν σωματική ή λεκτική τιμωρία. Επιπλέον, δείχνουν αμφιθυμία ως προς την πειθαρχία, μέσω μιας εναλλασσόμενης επιβράβευσης και τιμωρίας ( Baumrind, 1967). Είναι αξιοσημείωτο ότι όσοι ανήκουν στο υποσύνολο των επιτρεπτικών- επιεικών γονέων είναι ζεστοί και στοργικοί και σπάνια θέτουν όρια. Εν αντιθέσει, με εκείνους που ανήκουν στο υποσύνολο των επιτρεπτικών- αδιάφορων που δεν είναι στοργικοί, ούτε απαιτητικοί και φυσικά δεν εμπλέκονται καθόλου στη ζωή των παιδιών τους (Maccoby &Martin, 1983)

Στη συνέχεια, ο αυστηρός τύπος γονέα, περιλαμβάνει χαρακτηριστικά τόσο από τον αυταρχικό όσο και από τον υποστηρικτικό τύπο. Ωστόσο δεν ταυτίζεται με κανέναν από τους δύο και είναι εκείνος ο οποίος συναντάται συχνότερα στην Ελληνική κοινωνία ( Μαριδάκη- Κασσωτάκη, 2009). Γονείς οι οποίοι ανήκουν σε αυτό τον τύπο, στις περισσότερες περιπτώσεις ασκούν αυστηρό έλεγχο, θέτουν όρια κυρίως σε προβληματικές συμπεριφορές των παιδιών και κάνουν συνέχεια συστάσεις και κριτική όταν τα παιδιά παρουσιάζουν προβληματικές συμπεριφορές, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους. Οι αυστηροί γονείς τονίζουν ιδιαίτερα τους κανόνες της οικογένειας και στις περιπτώσεις εκείνες, στις οποίες δεν τηρούνται , τιμωρούν τα παιδιά μέσω εκφοβισμού, με σκοπό να τα οδηγήσουν στην κατά δική τους άποψη, ορθή συμπεριφορά. ( Μαριδάκη- Κασσωτάκη, 2009).

Συνοψίζοντας, ο γονεϊκός έλεγχος και η ζεστασιά των γονέων επηρεάζουν άμεσα την επιθετικότητα και την κοινωνική συμπεριφορά των παιδιών , την αυτοαντίληψη τους , την εσωτερίκευση των ηθικών αξιών τους και την ανάπτυξη της κοινωνικής τους επάρκειας. (Maccoby, 1984).

Επιπλέον, οι υποστηρικτικοί και οι επιτρεπτικοί γονείς συμβάλλουν περισσότερο στην ομαλή ανάπτυξη των παιδιών ενώ οι αυταρχικοί και οι αυστηροί γονείς με τη συμπεριφορά τους κατευθύνουν τα παιδιά στο να αναπτύξουν φοβίες, ανασφάλειες και προβληματικές συμπεριφορές. Είναι σημαντικό κάποιος να λάβει υπ ’όψιν ότι αυτές είναι γενικές και όχι απόλυτες τάσεις.

—

Η Δέσποινα Αντωνίου είναι πτυχιούχος του Πανεπιστημίου Κρήτης (Τμήματος Ψυχολογίας). Έχει ολοκληρώσει ένα πρόγραμμα του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου με τίτλο Διάγνωση και Θεραπεία των Ψυχικών Διαταραχών: Εφαρμογή της Νευροεπιστήμης στη Μουσικοθεραπεία και τη Σωματική Ψυχοθεραπεία.

Αυτή την περίοδο ολοκληρώνει την εκπαίδευση της ως ψυχοθεραπεύτρια στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία που πραγματοποιείται από το Πανεπιστήμιο Κρήτης (Τμήμα Ιατρικής-Ψυχιατρική Κλινική ΠΑΓΝΗ).

Είναι εθελόντρια ψυχολόγος στο Νοσοκομείο Ρεθύμνης στο Τμήμα Ψυχιατρικής Κλινικής αλλά και μέλος του Συλλόγου Ψυχολόγων Ρεθύμνου.

Τέλος, γνωρίζει δύο γλώσσες Αγγλικά και Ισπανικά.

—

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Baumrind, D. (1991). The Influence of Parenting Style on Adolescent competence and Substance Use. Journal of Early Adolescence, 11,(1), 56-95.

Baumrind, D. (1989). Rearing competent children. In W. Damon (Eds.), Child development today or tomorrow. San Francisco, Jossey-Bass, 349-378.

Baumrind, D. (1978). Parental disciplinary patterns and social competence in children. Youth Society, 9, 176-189.

Baumrind, D. (1971). Current patterns of parental authority. Developmental Psychology monograph, 4 (1,part 2), 1-103.

Baumrind, D. (1967). Child care practices anteceding three of preschool behavior. Genetic Psychology Monographs, 75(1), 43-78.

Maccoby, E. E. & Martin, J.A. (1984). Socialization in the context of the family: Parent-child interaction. In P.H. Mussen & E.M.. Hetherington, Handbook of child psychology: Socialization. Personality and social development (4th ed.) New York: Wiley.